IELTS тестінен өту үшін грамматиканы жақсарту жолы

Бұл мақалада:

• IELTS тестінде грамматика сізге не үшін қажет.
• IELTS тестінде грамматика қалай бағаланады.
• IELTS бойынша грамматика туралы білуіңіз тиіс бес негіз.
• IELTS-тің жазылым бөлімі үшін қажет грамматика.
• IELTS-тің  Сөйлеу бөлімі үшін қажет грамматика.
• IELTS-тің  Тыңдалым және Оқылым бөлімдері үшін қажет грамматика.

IELTS тесті шетелде табысты жұмысқа орналасу немесе оқу үшін қажет ағылшын тілі дағдылардың барлығын бағалайды. Ол төрт бөлімнен тұрады: Тыңдалым, Оқылым, Жазылым және Сөйлеу. Қажеттіліктеріңізге қарай мына IELTS тесттерінің бірін таңдай аласыз: IELTS Academic немесе IELTS General Training.

Қай тестті тапсырсаңыз да, грамматика, яғни ағылшын тілінің құрылымы және оны қалай пайдаланатыныңыз, өте маңызды компонент болып табылады.

IELTS тестінде грамматика сізге не үшін қажет

Грамматика — бұл тілді қалай сөйлейтініміздің, оқитынымыздың және түсінетініміздің маңызды бөлігі. IELTS тестінде грамматика бойынша арнайы бөлім болмаса да, IELTS-тің  Жазылым және Сөйлеу бөлімдерінен ойдағыдай өту үшін грамматика негіздерін түсінуіңіз керек, сонымен қатар грамматиканы жақсы білу Тыңдалым және Оқылым бөлімдерінен де өту үшін қажет болады.

IELTS Academic үшін қажет грамматика

IELTS Academic тесті сіздің ағылшын тілін білу деңгейіңіздің академиялық ортаға сәйкес келетіндігін анықтауға мүмкіндік береді. Академиялық тіл күнделікті тілге қарағанда ресми болып келеді, сондықтан академиялық жазудың негіздерін түсіну маңызды.

Академиялық жазудағы грамматика бойынша бірнеше кеңестер:

• Өздік және ырықсыз етісті қалай және қашан қолдану керектігін түсінетініңізге көз жеткізіңіз. Өздік етіс қысқарақ болады, бірақ кейде ресми жазуда ырықсыз етісті қолдану қажет. 
• Академиялық жазуда дұрыс пунктуация өте маңызды. Қос нүктелерді, үтірлерді, апострофтарды, жақшаларды және тыныс белгілерінің басқа түрлерін қалай және қашан қолдану керектігін түсінгеніңізге көз жеткізіңіз.
• Етістіктің дұрыс шағын қолдану өткен шақта не болғанын, осы шақта не болып жатқанын және болашақта не болуы мүмкін екенін дұрыс жеткізу үшін қажет. Бұл академиялық мәтіндерде өте маңызды болуы мүмкін.

IELTS General Training үшін қажет грамматика

IELTS General Training тесті сіздің ағылшын тілін қалай меңгергенініңізді күнделікті қолданыс контекстінде тексереді. Бұл тесттің тапсырмалары жұмыс орнындағы және қоғамдағы жағдайларға негізделген.

Күнделікті грамматика бойынша бірнеше кеңестер:

• Сөйлем құрылымын меңгеру қиын болуы мүмкін, бірақ сөйлемдердің түрлі болуы және табиғи құрылымдары сіздің тілді қаншалықты еркін меңгергенніңізді анықтауға мүмкіндік береді.
• Сөйлемде сөздердің қандай ретпен тұруы керектігін түсіну керек, себебі бұл күнделікті сөйлеуде маңызды.
• Тұрақты сөз тіркестеріне назар аударыңыз — олар адамдар күнделікті қарым-қатынаста жиі қолданатын қалыптасқан сөздер, мысалы, «get the ball rolling» немесе «touch base».

Толығырақ ақпаратты грамматика негіздері бөлімінен таба аласыз.

IELTS тестінде грамматика қалай бағаланады?

Жазылым және Сөйлеу бөлімдері грамматиканы қоса алғанда, төрт түрлі сипаттауышпен бағаланады.

Жазылым ұпайларының сипаттауыштары

IELTS тестінің Жазылым бөлімі мына төрт сипаттауыш бойынша бағаланады:

1. Тапсырманы орындау (сіздің жауабыңыз тапсырма талаптарына қаншалықты сәйкес келеді)
2. Байланыстылық және келісімділік (мәтіннің табиғи айтылуы мен құрылымы)
3. Лексикалық ресурс (сөз қоры және емле)
4. Грамматикалық құрылымдардың әртүрлілігі, күрделілігі және дәлдігі (грамматикалық қабілеттеріңіз)

Грамматикалық бөлім қалай бағаланатыны туралы толық ақпаратты төменнен таба аласыз.

Ұпай	Грамматикалық құрылымдардың әртүрлілігі, күрделілігі және дәлдігі
9	Берілген тапсырма шеңберінде құрылымдардың кең ауқымы толық икемді және оңай меңгерілетін жолмен келтірілген. Пунктуация мен грамматика орынды қолданылған. Кішігірім қателіктер өте сирек кездеседі және түсінісуге аз ғана әсер етеді.
8	Берілген тапсырма шеңберінде құрылымдардың кең ауқымы толық икемді және дәл келтірілген. Сөйлемдердің көбінде қателер жоқ және пунктуация жақсы меңгерілген. Сирек, қайталанбаған қателер мен сәйкессіздіктер кездеседі, бірақ түсінісуге аз ғана әсер етеді.
7	Әртүрлі күрделі құрылымдар белгілі бір икемділікпен және дәлдікпен қолданылған. Жалпы алғанда, грамматика мен пунктуация жақсы меңгерілген және қатесіз сөйлемдер жиі кездеседі. Бірнеше грамматикалық қателер болуы мүмкін, бірақ олар түсінісуге кедергі келтірмейді.
6	Жай сөйлем және құрмалас сөйлем түрлері аралас қолданылған, бірақ икемділік шектеулі. Құрмалас сөйлем құрылымдарының мысалдары жай сөйлем құрылымдары сияқты дәлдік деңгейіне қарап бағаланбайды. Грамматика және пунктуация қателері бар, бірақ олар түсінісуге сирек кедергі келтіреді.
5	Құрылымдардың әртүрлілігі шектеулі, олар көбіне қайталанған. Құрмалас сөйлемдер жасауға тырысу байқалғанымен, олар көбіне қате болып шыққан, бірақ жай сөйлемдерге келгенде дәлдік барынша сақталған. Грамматикалық қателер жиі болуы мүмкін және оқырманға біраз қиындықтар тудыруы мүмкін. Пунктуация дұрыс болмауы мүмкін
4	Құрылымдардың өте шектеулі жиынтығы қолданылған. Бағыныңқы сөйлемдер сирек кездеседі, жай сөйлемдер басым. Кейбір құрылымдар дәл құрылған, бірақ грамматикалық қателер жиі кездеседі және олар мағынаны түсінуге кедергі келтіруі мүмкін. Тыныс белгілері көбіне қате немесе жеткіліксіз.
3	Сөйлемдер дұрыс ұүралған, бірақ грамматика мен тыныс белгілерінде қателіктер басым (жатталған сөз тіркестеріндегіні немесе бастапқы материалдан алынғандарды қоспағанда). Бұл мағынаның көп бөлігін жеткізуге мүмкіндік бермейді. Сөйлем ұзындығы сөйлем түрлерінің дұрыс қолданылғанын көру үшін жеткіліксіз.
2	Сөйлем түрлері тым аз немесе мүлдем жоқ (жатталған сөз тіркестерін қоспағанда).
1	20 не одан аз сөзден тұратын жауаптар 1 ұпаймен бағаланады. Тілді бағалау мүмкін емес.

Сөйлеу ұпайларының сипаттауыштары

IELTS тестінің Сөйлеу бөлімі мына төрт сипаттауыш бойынша бағаланады:

1. Еркін меңгеру және келісімділік (мағына қаншалықты айқын)
2. Лексикалық ресурс (тіл мен тұрақты сөз тіркестерін дұрыс қолдану)
3. Грамматикалық құрылымдардың әртүрлілігі, күрделілігі және дәлдігі (қолданылған сөйлем құрылымдарының әртүрлілігі)
4. Сөздің айтылуы (сөйлеуіңіз қаншалықты түсінікті)

Грамматикалық бөлім қалай бағаланатыны туралы толық ақпаратттөменде сипатталған.

Ұпай	Грамматикалық құрылымдардың әртүрлілігі, күрделілігі және дәлдігі
9	Ана тілінде сөйлеуге тән «қателерден» басқа  құрылымдар барлық жерде дәл және ұқыпты келтірілген.
8	Кұрылымдардың кең ауқымы икемді түрде қолданылған. Сөйлемдердің көпшілігінде қате жоқ. Кейде сәйкессіздіктер мен қайталанбайтын қателіктер кездеседі. Бірнеше қайталанатын негізгі қателер болуы мүмкін.
7	Құрылымдардың сан-алуан түрлері икемді қолданылған. Қатесіз сөйлемдер жиі кездеседі. Кейбір қателіктерге қарамастан, жай және құрмалас сөйлемдер тиімді қолданылған. Бірнеше рет қайталанған негізгі қателер бар.
6	Қысқа және ұзын сөйлем түрлері мен әртүрлі құрылымдар шектеулі икемділікпен құрастырылған. Құрмалас сөйлем құрылымдарында қателіктер жиі кездессе де, олар түсінісуге кедергі келтірмейді.
5	Сөйлемдердің негізгі түрлері дәлдік тұрғысынан жақсы келтірілген. Құрмалас сөйлем құрылымдарын жасау әрекеттері байқалады, бірақ олардың сан-алуандығы шектеулі, барлығында дерлік қателіктер бар және оларды қайта жасау қажет болуы мүмкін.
4	Сөйлемдердің негізгі түрлерін және кейбір қысқа айтылымдарды қатесіз жасай алады. Бағыныңқы салалас құрмалас сөйлемдер сирек кездеседі және, жалпы, орамдар қысқа, бірдей құрылымдар қайталанған және қателер жиі кездеседі.
3	Негізгі сөйлем түрлерін жасауға тырысқан, бірақ жатталған сөздерді қоспағанда, грамматикалық қателіктер көп.
2	Негізгі сөйлем түрлері қолданылмаған.
1	Жаттанды сөйлемдерді қоспағанда, бағалауға болатын сөздер жоқ.

IELTS қалай бағаланатыны туралы толығырақ осы жерден біліңіз.

IELTS бойынша грамматика туралы білуіңіз тиіс бес негіз.

Жоғарыда аталған топтама сипаттауыштарын қарап шықсаңыз, бірнеше негізгі талапты байқайсыз. Жалпы ағылшын грамматикасын білу деңгейі жақсы болғанымен, IELTS үшін қажет грамматикалық білім деңгейін көтеру үшін назар аударуды қажет ететін бірнеше нақты сала бар.

1. Сөйлем құрылымдары мен түрлері

Төрт түрлі сөйлем құрылымы бар:

• Жай сөйлемдер.
• Салалас құрмалас сөйлемдер.
• Сабақтас құрмалас сөйлемдер.
• Күрделі құрмалас сөйлемдер.

Сіз IELTS тестінде осы құрылымдардың әртүрлісін қолдануға тырысуыңыз керек, сондықтан олардың не екенін және олардың қалай қолданылатынын түсініп алған пайдалы болады.

2. Сөздердің орналасу тәртібі

Сөздердің тәртібін дұрыс қою ағылшын тілін меңгеруіңізді айтарлықтай жақсартады

Ол туралы нұсқауды мына жерден қараңыз:

• Хабарлы сөйлем құрылымы: бастауыш + көмекші етістік + негізгі етістік + толықтауыш + мезгіл үстеуі

Дұрыс: They studied student behaviour for five years.

Дұрыс емес: They for five years studied student behaviour.

• Сұраулы сөйлем құрылымы: көмекші етістік + бастауыш + негізгі етістік + толықтауыш

Дұрыс: Have you studied student behaviour.

Дұрыс емес: You have studied student behaviour?

3. Етістіктің шақтары

Шақ әрекеттің орын алатын уақытын білдіреді. Ағылшын тілінде үш негізгі шақ бар: өткен шақ, осы шақ және келер шақ. Осы үш шақты дұрыс пайдалана білу қабілетіңіз IELTS Жазылым және Сөйлеу бөлімдерінде қанша ұпай алатыныңызға қатты әсер етеді.

• Past tense (Өткен шақ) – I took my IELTS test yesterday.
• Present tense (Осы шақ) – I am taking my IELTS test today.
• Future tense (Келер шақ) – I will take my IELTS test tomorrow.

Сонымен қатар, олардың қашан және қалай қолданылатынына байланысты әр шақтың әр түрі болады. Олармен міндетті түрде таныс болуыңыз керек:

• Simple past (Өткен шақ) - осы уақытқа дейін орындалған әрекет. Мысалы: I studied for my exam yesterday.
• Past continuous/progressive (Созылмалы өткен шақ) - өткен уақытта орындалып жатқан әрекетті білдіреді. Мысалы: I was studying for my exam yesterday. 
• Past perfect (Аяқталған өткен шақ) - бұрын аяқталып болған әрекетті білдіреді. Мысалы: I had studied for my exam yesterday.
• Past perfect continuous (Аяқталған созылмалы өтен шақ) - өткен шақта аяқталған созылмалы әрекетті білдіреді. Мысалы: I had been studying for my exam.
• Simple present (Осы шақ) - осы шақта тұрақты түрде орындалатын әрекет. Мысалы: I study for my exam every day.
• Present continuous/progressive (Созылмалы осы шақ) - әлі орындалып жатқан әрекетті білдіреді. Мысалы: I am studying for my exam.
• Present perfect (Аяқталған осы шақ) - осы шақта аяқталып болған әрекетті білдіреді. Мысалы: I have studied for my exam today.
• Present perfect continuous (Аяқталған созылмалы осы шақ) - өткен шақтан осы шаққа дейінгі аралықта орындалып болған созылмалы әрекет. Мысалы: I have been studying for my exam.
• Simple future (Келер шақ) - болашақта болатын әрекет. Мысалы: I will study for my exam.
• Future continuous/progressive (Созылмалы келер шақ) - болашақта болып жатқан созылмалы әрекет. Мысалы: I will be studying for my exam.

4. Пунктуация

Тыныс белгілерін дұрыс қолдану Жазылым тесті үшін өте маңызды және сөйлемнің мағынасына айтарлықтай әсер етуі мүмкін.

Мысалы, мынадай жалпы қателіктер болады:

• Үтірлердің қойылмауы. Тізімдегі немесе сөйлемдегі элементтерді бөлу үшін үтірлерді пайдаланбау сөйлемнің мағынасын түбегейлі өзгертуі мүмкін.

Дұрыс: Susan enjoys cooking, her cat and her dog.

Дұрыс емес: Susan enjoys cooking her cat and her dog.

• Тым көп үтірлерді қолдану. Үтірлерді қажет емес жерде қою сөйлемді шатастырып, түсінуді қиындатуы мүмкін.

Дұрыс: Susan studied for her exam, then went for a walk to clear her head.

Дұрыс емес: Susan studied, for her exam, then went for a walk, to clear her head.

• Its/it’s және their/they’re.

Егер есімдік тәуелдік есімдігі болса, «its» немесе «their» сөздерін қолданыңыз. Мысалы: the dog wagged its tail, they studied for their exam.

Осы есімдіктердің қысқа немесе ұзын түрлерін ауыстырып қолдануға болады. Мысалы: it is raining – it’s raining, they are walking – they’re walking.

5. Ырықсыз етіс (passive voice) және өздік етіс (active voice)

Өздік етісте іс-әрекет иесі сөйлемде тікелей көрсетілсе, ырықсыз етісте іс-әрекет иесі жасырылып, іс өздігінен істелетіндей болып тұрады. Өздік етіс сөйлесу мен қарым-қатынаста жиі қолданылады, ал ырықсыз етіс көбінесе академиялық немесе кәсіби жазуда қолданылады. Оларды дұрыс пайдалану сіздің жазуыңыз бен сөйлеуіңізді қажетті үнмен жеткізеді.

• Өздік: The dog chased the ball.
• Ырықсыз: The ball was chased by the dog.

Жоғарыда келтірілген мысалда өздік етістегі сөйлем қысқа әрі нұсқа және іс иесі тікелей көрсетілген.

• Өздік: Susan will present the final results tomorrow.
• Ырықсыз: The final results will be presented tomorrow.

Жоғарыда келтірілген мысалда ырықсыз етіс сөйлемде іс иесі жасырылған және сөйлем ресми түрде.

IELTS-тің Жазылым бөлімі үшін қажет грамматика

IELTS-тің Жазылым бөлімінде екі тапсырманы орындау қажет. 2-тапсырма 1-тапсырмадан ұзағырақ және ол екі есе көп ұпаймен бағаланады.

Academic

• 1-тапсырмада графикті, кестені немесе диаграмманы өз сөзіңізбен сипаттауыңыз немесе қорытындылуыңыз керек.
• 2-тапсырмада көзқарасты, аргументті немесе мәселені дәлелдей отырып, эссе жазуыңыз керек.

General Training

• 1-тапсырма белгілі бір жағдайға байланысты хат жазу тапсырмасын қамтиды.
• 2-тапсырмада көзқарасты, аргументті немесе мәселені дәлелдей отырып, еркін стильде эссе жазуыңыз керек.

IELTS-тің Жазылым бөлімі үшін қажет грамматика бойынша машықтану

IELTS Academic немесе General Training бойынша Жазылым тестілері бойынша грамматиканы машықтандырудың ең жақсы жолы — онлайн IELTS тәжірибелік тестілерін тапсыру. Тест аяқталғаннан кейін жоғарыдағы ұпай сипаттауыштарын пайдаланып, жауаптарыңызды қайта қарап шығыңыз және әр тармақ бойынша грамматикаңызды бағалаңыз. 

Кейбір жерлерде грамматиканың дұрыстығына сенімді болмасаңыз, сол жерлерге аса назар аударыңыз немесе шеңбермен қоршаңыз. Бұл тыныс белгілерін дұрыс пайдалану немесе сөйлем ұзындығын өзгерту сияқты қосымша зерттелетін грамматикалық ережелерді анықтауға көмектеседі. Жауабыңызды жақсарту  үшін жауаптарыңызды қайта жазып көріңіз.

IELTS-тің Сөйлеу бөлімі үшін қажет грамматика

IELTS Сөйлеу тестінде әртүрлі сұрақтарға жауап беру үшін сертификатталған емтихан алушымен сөйлесесіз. Бұл тесттің мазмұны IELTS Academic және IELTS General Training тесттерінде бірдей.

Тесттің 1-бөлімінде емтихан алушы сізге үй, отбасы және қызығушылықтарыңыз сияқты таныс тақырыптар бойынша бірнеше жалпы сұрақтар қояды. 2-бөлімде емтихан алушы сізден белгілі бір тақырып бойынша үздіксіз сөйлесуді сұрайды, содан кейін тесттің 3-бөлімінде осы тақырып бойынша қосымша сұрақтар қояды.

IELTS-тің Сөйлеу бөлімі үшін қажет грамматика бойынша машықтану

IELTS Сөйлеу тесті үшін қажет грамматика бойынша машықтанудың ең жақсы жолы — онлайн IELTS practice test тапсыру (дұрысы — жауаптарыңызды өзіңіз және/немесе серіктесіңізбен бірге дауыстап жазып жатқан кезде).

Егер сізде өз дауысыңызды жазу мүмкіндігі болса, жауаптарыңызды қайта тыңдап шығыңыз және қайда және қашан қате жасап немесе дұрыс емес нәрсе айтып жатқаныңызды белгілеңіз. Грамматикаңызды тыңдау арқылы оның неге дұрыс емес екенін анықтауға тырысыңыз. Егер сізде дауыс жазу мүмкіндігі болмаса, кемшіліктерді кейінірек көру үшін біреуден оларды белгілеп отыруды сұраңыз.

Егер сіз грамматикада қай жерде қателескеніңізді анықтай алсаңыз, осы саладағы дағдыларыңызды жақсарту үшін жаттығуларды жалғастыра аласыз.

IELTS Тыңдалым және Оқылым бөлімдері үшін қажет грамматика

IELTS Тыңдалым бөлімінде сіз төрт жазбаны тыңдайсыз, содан кейін бірқатар сұрақтарға жауап бересіз. IELTS Оқылым бөлімінде сіз үш түрлі үзіндіні оқып, сұрақтарға жауап беруіңіз керек. Тыңдалым бөлімінің мазмұны IELTS Academic және IELTS General Training тестілерінде бірдей, бірақ Оқылым бөлімінің мазмұны басқаша болады.

IELTS Тыңдалым және Оқылым блімдері үшін қажет грамматика бойынша машықтану

IELTS Тыңдалым және Оқылым бөлімдері үшін грамматиканың ең маңызды элементі — түсіну. Сіз грамматикалық қателер әсер еткен мәтін және жазбалар мағынасының өзгеше болып тұрған тұстарын байқай білуіңіз керек.

Жазылым және Сөйлеу бөлімдеріндегі сия IELTS practice tests қты, Тыңдалым және Оқылым бөлімдері үшін машықтанудың ең жақсы тәсілі — онлайн IELTS practice tests өту. Сонымен қатар, сіз ана тілі ағылшын тілі болып табылатын адамдар жасаған материалдар мен мультимедианы қолдану арқылы тыңдау және оқу дағдыларын жақсарта аласыз.

Оқытудың кейбір тәжірибелік әдістеріне мыналар жатады:

• Аудиокітаптарды, радиобағдарламаларды немесе подкасттарды ағылшын тілінде тыңдау
• Ағылшын тіліндегі газеттерге немесе журналдарға жазылу
• Ағылшын тілінде кітап оқу

Есіңізде болсын, егер сіз Academic тестін тапсырсаңыз, міндетті түрде академиялық деңгейдегі оқу материалдарын қарастырыңыз.