Тыңдау – ағылшын тілін үйренудің өте маңызды бөлігі, бірақ оны қалай жақсартуға болады?
Бұл жазба тыңдаудың үш деңгейіне бағытталған – қолайлы жылдамдықпен тыңдау, табиғи жылдамдықпен тыңдау және бірқатар екпіндер мен диалектілерді тыңдау. Егер тілді C1 деңгейінде меңгерсеңіз, немесе, әрине, C2 деңгейінде болсаңыз, бірінші бөлімді өткізіп жібергіңіз келуі мүмкін. Бұдан төмен деңгейлер үшін, егер сіз өзіңізді оқушы сияқты сезінгіңіз келсе және тыңдау аспектісін шынымен жақсартқыңыз келсе, барлық сынақ деңгейлерінің жиынтығы қажет деп ойлаймын.
Деңгейі төмен оқушылардың көбі ағылшын тілін табиғи жылдамдықпен әртүрлі екпіндермен тыңдағысы келмейді, олар «дайын» емес деп есептейді, бірақ іс жүзінде ешқашан тым ерте емес, сондықтан бастапқы деңгейде болсаңыз да, осы посттың қол жетімді жылдамдығынан тыс оқуды жалғастыруыңыз керек
Емтиханға дайындалып жатсаңыз, емтихан форматы туралы соңғы ақпаратты алу үшін әрқашан тікелей дереккөзге – IELTS немесе Cambridge English веб-сайттарына сүйену керек екенін ескеріңіз. IELTS тестін тапсыратындар free online Listening tests тесттерін тапсырып көре алады.
Қолайлы жылдамдықпен тыңдау
Барлық дерлік курстар мен оқулықтарда тыңдау жаттығулары бар, олар тыңдаушылардың деңгейіне сәйкес келеді және тек табиғи емес баяу, жеңілдетілген сөйлеуді тыңдау пайдалы болмаса да, кезең-кезеңімен тыңдау сенімділігімізге үлкен септігін тигізетіні сөзсіз.
Дегенмен, егер сізде ағылшын тілі курсына уақытыңыз немесе ақшаңыз болмаса немесе сіз оқып жатқан курсты қосымша бағаланған тыңдау тәжірибесімен толықтырғыңыз келсе, сізге қажетті қиындық деңгейіндегі тыңдауды қайдан табуға болады деген сұрақ туындауы мүмкін.Төменде кейбір нұсқалар келтірілген.
Voice of America’s Learning English сайтында қарапайым ағылшын тілінде жаңалықтар бар. Әңгімелер дыбыстық және жазбаша мәтін ретінде қолжетімді және аудио табиғи сөйлеуге қарағанда әлдеқайда баяу. Өз таңдауыңызға қарай бірге оқи аласыз. Сол веб-парақшада сіз екі деңгейдегі ағылшын тілі курстарына сілтеме таба аласыз. Бұл американдық өнім болғандықтан, бұл деңгейлер еуропалық негіздемемен байланысты емес, бірақ мен 1-деңгей тілді жаңадан үйренетіндерге, ал 2-деңгей тілді A2/B1 деңгейінде немесе орта деңгейде білетіндерге арналған дер едім. Деңгейдің сізге сәйкес келетінін білудің ең жақсы жолы – біреуін байқап көру.
Егер сізге бағаланған тыңдау жаттығуларының кең ауқымы қажет болса, The British Council’s LearnEnglish website веб-сайтында тыңдауға арналған толық бөлім бар. Мұнда Beginner A1 деңгейінен Advanced C1 деңгейіне дейін ұйымдастырылған ондаған тыңдау жаттығуларын таба аласыз. Тыңдау жаттығулары жұмысқа және әлеуметтік жағдайларға, сондай-ақ пәтерді жалға алу сияқты пайдалы сценарийлерге негізделген және олар сізді дайындау үшін дайындық әрекеттерімен бірге келеді.
Тыңдауды қолайлы етудің тағы бір жолы – біз естігіміз келетін нәрсені таңдап, оны баяу жылдамдықпен ойнату. Мысалы, YouTube-те бейненің төменгі жағындағы параметрлер түймесін басып, ойнату жылдамдығын таңдаңыз, содан кейін әлі де шынайы болып көрінетін баяу сөйлеу үшін 0,75 таңдаңыз. 0,5 аздап қорқынышты естіледі, бірақ сіз әлі де табиғи сөйлеудің барлық көтерілулерін, төмендеулерін және байланыстырылған сөйлеу мүмкіндіктерін аласыз, сондықтан сізге ыңғайлы болса, кірісіңіз! Көптеген аудиокітаптар мен подкасттарда да бұл мүмкіндік бар.
Табиғи жылдамдықпен тыңдау
Сәби кезімізде тілмен алғаш рет тыңдау арқылы танысамыз, бірақ ересек тіл үйренушілерге жалған сенімдер мен уайымдар кейде түсінуге кедергі келтіруі мүмкін. Кейбір оқушылар табиғи сөйлеуге тура келген кезде дүрбелеңді сезінеді және бұл біз әрбір сөзді естуіміз керек деген қате идеядан туындайды, бірақ шын мәнінде біз түсінетін нәрсемізге назар аударуымыз керек. Егер біз тыңдау қабілетін жақсартқымыз келсе, бейтаныс сөздер мен дыбыстардан қорқуды жеңу өте маңызды.
Ағылшын тілін төменгі деңгейде де табиғи жылдамдықпен тыңдай отырып, өзімізге қол жеткізуге болатын мақсаттарды қалай қоямыз?
Егер сіз тілді жаңадан үйреніп жүрсеңіз, өз тіліңізде субтитрлері бар ағылшын тіліндегі сериалды көруден немесе кешкі ас дайындап жатқанда радионы фондық режимде қосудан бастауға болады. Аудиодан гөрі субтитрлерді оқып жатқаныңыз немесе радиодағы әндерге билеп жатқаныңыз маңызды емес – табиғи жылдамдықтағы ағылшын дыбыстарымен танысу және келесідей байланыстырып сөйлеу сияқты мүмкіндіктер бастау үшін жеткілікті. Бұл жағдайда сіздің қол жеткізуге болатын мақсатыңыз – сіз естіген дыбыстарға үйрену, олармен бірге бөлмеде болу және өткен ағылшын тілі сабақтарындағы жарақаттың салдарынан салқын терге түспеу!
Егер деңгейіңіз бастапқы деңгейден жоғары болса, өзіңізге сәл жоғарырақ мақсат қоя аласыз. Мысалы, сол сериалдың сүйікті эпизодын қайта қараңыз, бірақ бұл жолы субтитрсіз. Сіз не болатынын білесіз, сондықтан кез келген сюжетті жіберіп алу туралы алаңдамайсыз және контекст сіздің қаншалықты түсінетініңізді көруге көмектеседі. Немесе, қарапайым сюжеті бар жаңа сериалды таңдап, оны басынан бастап ағылшын тілінде, алдымен ағылшын тіліндегі субтитрлерімен, ал дайын болған кезде субтитрлерсіз көріңіз.
Сондай-ақ фильмдер ағылшын тілін табиғи жылдамдықпен тыңдау үшін тамаша идея болып табылады.
Акценттер мен диалектілерді тыңдау.
Малагада бір жыл тұрып, испан тілінде жақсы сөйлеген кезімде Мадридке алғаш рет барып, кофеге тапсырып жасағанымда, әрең түсініп және мені әрең түсінетінінмен кезіккенім әлі есімде Кейбіреулер «стандартты» испан тілі Андалузға қарағанда әлдеқайда оңай деп айтуы мүмкін, бірақ тілдер, екпіндер мен диалектілер қиын және оңай емес – мәселе біздің неге үйренгенімізде.
Менің ойымша, біз екпіндердің жеткілікті ауқымын түсінбейінше, өзімізді тілді меңгерген деп айта алмаймыз. Сіздің ойлағаныңызға қарама-қайшы, BBC радиосы – бұл жұмысты бастау үшін жақсы орын. BBC Sounds қолданбасында сіз радиостанцияларға тегін қол жеткізе аласыз, мысалы 6 Music радиостанциясында Cerys Matthews-тың ырғақты Уэльс ақцентінен Iggy Pop-тың қиыршықты сөйлеуіне дейін, 1Xtra жас акцентпен және сөздікпен ерекшеленетін диджейлердің акцентімен танысасыз, ал BBC Asian Network радиосында кейбір таңғажайып хинди әуендерін айтпағанда, британдық азиялық акценттермен таныс боласыз.
BBC Sounds-та сондай-ақ подкасттар мен өңделген аудиокітаптар бар, онда да орындаушылар мен актерлердің түрлі акценттері мен диалекттерінің кең ауқымымен таныс боласыз. Ең бастысы, сіз музыка ести аласыз және мұның құлақты тілге үйретудің тамаша тәсілі екенін білесіз.
Қорытынды сөз
Қорытындылай келе, тыңдау тәжірибесі үшін не таңдасаңыз да, естігеніңізді толық түсіну міндетті емес. Кейде субтитрлер сияқты көмекші құралдарға сүйену немесе тіпті дыбыстардың сізді жаулап алуына мүмкіндік берген жақсы, бірақ тыңдау мүмкіндігін мүлде жақсартқыңыз келсе, түсінуге ыңғайлы нәрсенің шегінен шығуыңыз керек. Егер сіз айтылғанның әр сөзін қайталай алсаңыз, бұл өте оңай және сізге батыл болу керек!